2.2.4.2. Ürün Maliyetleri

Maliyet Yönetimi

Maliyet, İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde edilmesi için katlandığı her türlü işlemin parasal olarak ifade edildiği toplam değerdir. Ürün maliyetlerinin takibi işletmeler açısından oldukça önemli bir konudur. Doğrudan ve dolaylı maliyetlerin takibi işletmelerin kârlılık oranlarını doğru bir şekilde takip etmesini sağlar.

Yol: ERP > Satış-Dağıtım > Maliyet > Ürün Maliyetleri

Workcube'de ürün maliyetleri iki şekilde kayıt altına alınır: Genel Maliyetler ve Lokasyon Bazında Maliyetler. 

Genel maliyetler ürünlerin sistem genelindeki girişleri baz alınarak hesaplanmasıyla kaydedilir. Lokasyon bazında maliyetler ise maliyet takibi yapılan lokasyonlarda, o lokasyona yapılan bütün ürün girişleri hesaplanarak kaydedilir. Bir lokasyondan başka bir lokasyona yapılan hareketlerde, ürünün envanter yöntemine göre hesaplayarak çıkış lokasyonundaki maliyeti giriş lokasyonuna taşınır. 

Hesaplamalar Önce Bilinmesi Gerekenler

• Ağırlıklı ortalama yönteminde ortalama bir fiyat hesaplanarak üretime gönderilen ve stokta kalan ilk madde ve malzemelerin fiyatı saptanmaktadır. Ortalama fiyat; her alıştan sonra değil, bir dönem içinde alışı yapılan tüm ilk madde ve malzemenin toplamının, toplam miktara bölünmesi ile hesaplanır. Bir başka deyişle dönem sonunda bir kez hesaplanan maliyet fiyatı, üretime gönderilen ve stokta kalan miktar söz konusu maliyet fiyatı ile değerlendirilir.
• Üretim tarafında ise {[Dönem içindeki toplam hammadde ve yarı mamul maliyeti + Dönem içindeki üretilen ürün için toplam işçilik maliyeti + üretilen ürün için toplam genel üretim giderleri (masraf merkezlerinden yansıyan maliyet] / Dönem içindeki toplam giriş}
• Maliyet işlemi yapan alış tipli faturalar, irsaliyeler, stok fişleri, depolararası transferler, envantere dahil ve maliyet takibi yapılan her ürün için bir maliyet kaydı oluşturur.
• Maliyet işlemi yapan bir fatura ya da irsaliye maliyet kaydı oluştururken, ürünler için daha önce kaydedilmiş maliyetler de hesaba katılır. Ürünlerin alış fiyatlarını ağırlıklı ortalama yöntemine göre hesaplayarak alışlardan net maliyeti oluşturur. Ayrıca fatura üzerine eklenen harcamaları da ağırlıklı ortalama yöntemi ile hesaplayarak ek maliyet oluşturur. Ek maliyetini hesaplayabilmek için faturaya bir harcama girilmiş ve bu harcamanın fatura satırlarına dağıtılmış olması gerekir. Alışlardan net maliyet ve ek maliyet toplamı, toplam maliyeti oluşturur.
• Geçmiş tarihli bir fatura kaydedildiği zaman o tarihte bir maliyet kaydı oluşur. Ayrıca o tarihten sonra oluşturulmuş bütün maliyetler de güncellenir ve yeni eklenmiş faturadan gelen maliyetler de hesaba katılmış olur. Güncellenen faturalar da hem kendi oluşturduğu maliyet kaydını hem de o tarihten sonra kaydedilmiş bütün maliyetleri günceller. Aynı şekilde silinen veya iptal edilen faturalar da kendi oluşturdukları maliyetleri siler ve daha sonraki maliyetleri günceller.
• Bir maliyet kaydı oluşturulduğu zaman, maliyetin oluştuğu tarihten sonra kaydedilen bütün satış karakterli fatura, sipariş ve irsaliyelerin satırlarındaki ürünlerin maliyetleri bu kayıttan gelir, ta ki yeni bir maliyet kaydı oluşana kadar.
• Güncellenen, iptal edilen ya da silinen faturalar kayıtlı maliyetleri güncelledikleri gibi bu maliyetlerin geçtiği satış işlemlerindeki satırları da günceller. Böylece maliyetler doğru bir şekilde takip edilmiş olur.
• Üretilen ürünlerin maliyetleri bileşenlerinin maliyetlerinin toplanması ile oluşturulur. Her farklı spec kendi maliyetini oluşturur.
• İthal edilen ürünlerin maliyetleri ithal mal girişi irsaliyesi üzerinden oluşturulur. İthalat faturası üzerindeki ek maliyet ithal mal girişine taşınır. Aynı zamanda ithal mal girişine tekrar harcama girilerek ek maliyet düzeltilebilir.
• Stok maliyetlerinin doğru bir şekilde takip edilebilmesi için, stok açılış fişlerinde stokların maliyetlerinin girilmesi gerekmektedir.
• Fatura da bulunan Anlaşma-Aksiyon Koşullarına Uygunluk ekranında yapılan kontroller akabinde kesilen fiyat farkı faturaları, bağlı oldukları faturalardaki ürünlerin kayıtlı maliyetlerini günceller. Böylece fiyat farklarından oluşan maliyet değişimleri kayıt altına alınır.
  

Para Birimlerine Göre Maliyet

TL maliyet hesaplama yöntemi için örnek;

• 11.05.2021 tarihinde 10 TL’ye 10 adet ürün aldığımız bir alış faturası kaydedelim.
• 12.05.2021 tarihinde 20 TL’ye 20 adet ürün alalım.
  Yeni maliyet: (10 x 10 + 20 x 20) / 30 = 16,6667
  Toplam stok maliyeti ise 500 TL
  
  
• 13.05.2021 tarihinde bu üründen 5 adet satalım. 5 adet ürün o tarihteki maliyetten çıkış yapar.
  Yeni maliyet: 5 x 16.6667 = 83,3333 
  Toplam maliyet 416,67 TL olur.
  
  
• 14.05.2021 tarihinde üründen 30 TL ye 30 adet daha alalım.
  Yeni maliyet: (25 x 16.667 + 30 x 30) / 55 = 23,9394
  Toplam maliyet 1.316,67 olur.
  
  
• 15.05.2021 tarihinde üründen 10 adet satalım.
  Toplam maliyet: 1.316.67 – (10 x 23,9394) = 1.077,27 olur.
  
  
• 16.05.2021 tarihinde 1 adet ürünü tedarikçimize iade edelim. Alım iade faturaları satış karakterli olmasına rağmen bir maliyet kaydı oluşturur.
  Maliyet kaydını oluştururken ürünü iade ettiğimiz fiyat üzerinden hesap yapılır.
  Bu örnekte ürünün birim maliyeti 23,9394 TL olmasına rağmen 30 TL den iade edelim.
  Yeni maliyet: (45 x 23,9394 – 1 x 30) / 44 = 23,8016
  Toplam maliyet ise 1.047,27 olur.
  
  
• 17.05.2021 tarihinde bir Satış iade faturası kaydedelim. Satış iadelerde ürünler stoğa o anki ortalama maliyet ile girerler.
  Bu yüzden Satış iade faturaları bir maliyet kaydı oluşturmaz. Sadece toplam maliyeti değiştirir. Buradaki örnekte;
  Toplam maliyet artık 1.047,27 + 1 x 23,8016 = 1.071,07 dir.

Sistem Dövizi, Sistem 2. Dövizi ve İşlem Dövizi göre hesaplama. Bu 3 para birimine göre maliyetleri birbirlerinden bağımsız olarak hesaplanır. Örneğin;

• 100 EUR ya 1 adet mal alıyoruz. O günkü kura göre;
  TL karşılığı:     980 TL (EUR kur 9,80)
  USD karşılığı:  131 USD (USD kur 7,50)
  
  
• Daha sonra 200 EUR ya 1 adet daha alıyoruz. O günkü kura göre;
  TL karşılığı:    1920 TL (EUR kur 9,60)
  USD karşılığı:   259 USD (USD kur 7,40)
  
  
• Bu durumda yeni maliyetler:
  EUR: (100x1 + 200x1)/2 = 150 EUR
  USD: (131x1 + 259x1)/2 = 261 USD
  TL    : (980x1 + 1920x1)/2 = 1940 TL

İşlemler sonrası Ürün detayından maliyetlere giderek maliyet tarihçesinden kontrol edebilirsiniz.

Workcube de maliyetler 3 farklı para birimi ile takip edilebilmektedir.

• Sistem Para Birimi: Kontrol Paneli > System > Dönem İşlemleri > Muhasebe Dönemleri altından tanımlanır. Ana para birimini ifade eder.
  TL ise ürün maliyet sayfasında net maliyet (TL), ek maliyet (TL) , toplam maliyet (TL)  olarak görünür.
• Sistem 2. Dövizi: Kontrol Paneli > System > Dönem İşlemleri > Muhasebe Dönemleri altından tanımlanır. Ana para biriminden farklı olarak seçilen para birimidir. 
  Dönem içinde güncellenmesi tutarsız kayıtlara neden olabileceği, dönem başında seçilmesi ve değiştirilmemesi tavsiye edilir.
  USD ise ürün maliyet sayfasında net maliyet (USD), ek maliyet (USD) , toplam maliyet (USD)  olarak görünür.
• Ürünün Standart Alış Para Birimi: ERP > Satış-Dağıtım > Ürün ve Stoklar > Ürün kartında seçilir.
  Ürün maliyet sayfasında net maliyet, ek maliyet, toplam maliyet, seçilen para birimine göre hesaplanır.

Tercihe göre para birimleri seçildikten sonra maliyetlerin hesaplanma şeklini belirlemek için şirket akış parametrelerinde maliyet hesaplama yöntemi seçilir.

• TL Para Birimlerinden Hesaplanarak; maliyetler TL üzerinden hesaplanır ve  o günkü kurdan döviz maliyetleri hesaplanır.
• Her para birimi kendi içinde hesaplanarak; kurlar dikkate alınmadan TL maliyetler kendi içinde, dövizli maliyetler de kendi içerisinde hesaplanır.

05/05/2021 de, 15 EUR ye 1 adet ürün aldık. Kurlar, USD=8 ve EUR=9 olsun.

Ürün maliyet kartında maliyetler alttaki gibi olacaktır.

Net Maliyet (TL) = 15 x 9 = 135 TL

Net Maliyet = 15 EUR

Net Maliyet (USD) = (15 x 9) / 8 = 17 USD

10/05/2012 de aynı üründen aynı fiyat ile aynı miktarda alalım. Kurlar USD=8,5 ve EUR=10 olsun

Her para birimi kendi içinde hesaplatılır ise

Net Maliyet = 15 + 15 / 2 = 15 EUR

Net Maliyet (USD)  = ( 17 + 15 * 10 / 8,5 ) / 2  =  17,3235

Net Maliyet (TL) = ( 135 + 15 * 10 ) / 2 =  142,5

Maliyet Tarihçesindeki tablo aşağıdaki gibidir:

TL (Sistem) Para Biriminden Hesaplatılır ise

Net Maliyet (TL) = ( 30 + 15 * 10 ) / 2 = 90 TL

Net Maliyet  = 90 / 10 = 9 EUR

Net Maliyet (USD) = 90 / 8,5 = 10,58 USD

Maliyet Tarihçesindeki tablo aşağıdaki gibidir:

Maliyetlerin ayar ve tanımlarını eksiksiz ve düzgün yapmış olmanız gerekir. Ancak sağlıklı tanımlamalar sonrası maliyet fonksiyonu çalışmaya başlar ve maliyet - karlılık raporları sağlıklı sonuçlar verir.